MOENIE ALLES GLO WAT JY SIEN NIE!

Gereeld gebeur dit dat daar na baie jare se aanvaarding dat ’n sekere feit ’n feit is, die teendeel bewys word. Die foutiewe identifisering van foto’s is geen uitsondering nie.

Vir etlike dekades is ’n foto van wat almal gedink het en deur almal (ek inkluis) aanvaar is  as die foto van Jan Hendrik DIJKMAN en sy eggenote, Elizabeth Jane ECKLEY, deur al wat ’n publikasie gebruik. Nêrens kon ek ooit vind watter bron vir die foto gebruik is nie. Twee jaar gelede het ek die foto ook op die Afrikanerkultuurdagboek(waarvan ek ’n administrateur is) se Facebook bladsy geplaas met sekere  inligting rondom Elizabeth, synde die skrywer van die eerste kookboek in Afrikaans. Dié foto, soos hieronder, het ek gevind in ’n tydskrif van die Stigting vir Onderwys, Wetenskap en Tegnologie, die Lantern (Mei 1988 jaargang 37 nr. 2). Daar is geen bron by die foto en artikel geplaas nie.  Later sou ek vind dat sekere publikasies, wanneer hulle die foto gebruik, die bron aandui as die Afrikanerkultuurdagboek.  Hierdie foto is ook nie deel van die fotoversamelings van die Drakenstein Heemkring nie.  Ek hoop egter om deur middel van hierdie aanbieding, uit te vind wat die oorsprong van die foto is.

Intussen het ek opdrag ontvang om die DIJKMAN familie na te vors en het ek dus die geleentheid  om in diepte na die familie se herkoms, hul geskiedenis en hul nageslagte te kyk. Behalwe dat die navorsing nog vêr van klaar is, is ek ook nie van plan om uit te brei op dit wat ek reeds gevind het nie. Talle foute is egter  in die verlede gemaak  wanneer daar oor hierdie egpaar geskryf is. In oorleg met my opdraggewer, het ek  besluit om reeds in hierdie vroeë stadium ’n regstelling te doen met betrekking tot die foto wat almal gedink het die foto van Jan en Elizabeth is.

Ek is bevoorreg om deel te wees van die bestuurspan van die Drakenstein Heemkring en daarom is ek in ’n posisie  om onbeperkte toegang te hê tot die foto databasis van onder andere die meer as 30000 glasnegatiewe van die Gribble- en Dekker versameling. Die versamelings sal ook eersdaags te sien wees op hul nuwe webtuiste en bestellings sal daarvoor geplaas kan word.

Dit was juis met die deurgaan van hierdie foto versameling en dan meer spesifiek die van die DIJKMAN familie, dat dit my soos ’n skoot koue water getref het dat dit onmoontlik nie Jan en Elizabeth op die foto kan wees nie.

Met die volgende paar foto’s sal my bevindings duidelik blyk.

Die onderstaande foto verskyn in ’n uitgawe van Elizabeth se kookboek wat sewe jaar na haar afsterwe in 1908, verskyn het. Die eerste uitgawe het in 1890 verskyn en dis na alle waarskynlikheid ook die foto wat daarin verskyn en ook vermoedelik in daardie jaar geneem is. Daar word nie erkenning gegee aan die fotograaf nie. Elizabeth is op 25 Augustus 1840 gebore.

Die volgende foto  is in 1986 aan die Drakenstein Heemkring voorsien deur nasate van Elizabeth, naamlik mnr. en mev. Jan DIJKMAN van Kroonstad. Dit staan buite alle twyfel dat die twee foto’s een en dieselfde persoon is. Dus weet ons nou hoe Elizabeth Jane ECKLEY in lewe gelyk het. Dit is ook duidelik dat sy nie die persoon op die eerste foto is nie.

Vervolgens hanteer ek die fotobeeld van Elizabeth se eggenote, Jan Hendrik DIJKMAN gebore 22 Augustus 1839 in Nederland.

Die beeld aan die linkerkant is ’n knipsel van die foto heel bo waarin die sogenaamde mnr. en mev. DIJKMAN verskyn. Soos reeds gesê, weet niemand waar die foto vandaan kom, wanneer dit geneem is of deur wie dit geneem is nie. Die foto aan die regterkant is ’n foto van John DIJKMAN en dis geneem op 19.2 1889 deur die bekende fotograaf, James GRIBBLE. Dit is ’n glasnegatief en soos dit die gewoonte van die destydse fotograwe was, is die naam van die persoon wat in die foto verskyn of die naam van die persoon wat die betaling gedoen het, asook die datum waarop dit geneem is, tesame met ’n nommer, op die foto aangebring. My navorsing dui daarop dat die egpaar se oudste seun, John Henry de Vos DIJKMAN,  op 4.1.1864 gebore is. Ek dink mens kan met redelike versigtigheid aflei dat die persoon in die regterkantste foto 25 jaar oud kan wees. En  vêrder, dat die twee beelde een en dieselfde persoon verteenwoordig!

Die enigste foto wat die Drakenstein Heemkring van Jan Hendrik DIJKMAN het, is een wat ook deur mnr. en mev. Jan DIJKMAN aan ons voorsien is in 1986. Die foto is  geneem toe hy omstreeks 1890 deel was van die Patriot se personeel.

Die foto aan die linkerkant is ’n knipsel van die Patriot-foto hierbo en aan die regterkant ’n foto van John DIJKMAN – min of meer dieselfde tyd  gefotografeer. Die Patriot-foto is geneem deur ene C [Carl Friedrich?] BOHLMANN.  Hy verskyn egter nie in die beskikbare lyste van Suid-Afrikaanse  fotograwe nie.

So, wie is dan aan die sy van John DIJKMAN in die eerste foto...? My geld is op Jeanetta Adriana DERKSEN gebore omstreeks Desember 1867 en die vrou van John Henry de Vos DIJKMAN. Die paartjie is op 4.1.1887 (John se 23ste verjaardag) in die huwelik bevestig. Ek beskik nie oor ’n foto van Jeanetta nie maar hoop dat iemand te voorskyn sal kom met ’n foto van haar.

Tensy anders aangedui, is die fotomateriaal afkomstig uit die argief van die Drakenstein Heemkring.

©2012 Johann H Claassen